Próchnica według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to proces patologiczny, miejscowy, pochodzenia zewnątrzustrojowego, prowadzący do odwapnienia szkliwa, rozpadu tkanek twardych zęba a w konsekwencji tworzenia ubytku.
Zachorowalność na próchnicę wzrasta wraz z wiekiem. Szacuje się, że cierpi na nią 90% osób dorosłych i 60% dzieci już w wieku trzech lat. Pomimo zaleceń WHO na rok 2000 nie udało się obniżyć jej częstotliwości występowania u dzieci w wieku od trzech do sześciu lat. W populacji polskiej obserwuje się stały wzrost zachorowalności na próchnicę. Świadczą o tym niskie wartości wskaźników leczenia, zwłaszcza zębów mlecznych.
Głównymi filarami zapobiegania próchnicy są:
– właściwy sposób odżywiania,
– poprawna higiena jamy ustnej,
– profilaktyka stomatologiczna.
Rola czynnika żywieniowego jest szczególnie istotna u dzieci i młodzieży
W etiopatogenezie próchnicy istotny udział mają:
– węglowodany, które są substratem dla metabolizmu bakterii,
– fermentując powodują obniżenie pH (podwyższenie kwasowości płytki nazębnej) i demineralizację szkliwa,
-wraz ze wzrostem częstotliwości ich spożywania wydłuża się czas utrzymania pH poniżej wartości krytycznej i jest tym niższe im większa zawartość cukru w spożywanych produktach.
Dowiedziono, że produkty zawierające sacharozę i skrobię w składzie są zdecydowanie bardziej kariogenne niż produkty zawierające tylko sacharozę oraz mające w składzie cukry o odczynie kwaśnym takie jak słodzone soki i napoje gazowane.
Większość soków i napojów, które dostępne są na półkach sklepowych ma odczyn kwaśny i mieści się w przedziale od 2,1 do 4,46.
Istotnym elementem zapobiegania procesu próchnicotwórczego (kariogennego) jest rodzaj, konsystencja oraz częstotliwość spożywanych pokarmów. Produkty w formie kleistej dłużej zalegają na powierzchni szkliwa powodując obniżenie pH poniżej wartości krytycznej. Zdecydowanie bezpieczniejsze są produkty o twardej konsystencji, które wymagają żucia. Żucie wpływa pozytywnie na rozwój jamy ustnej oraz zapobiega wadom zgryzu.
Częste spożywanie produktów zawierających cukry powoduje utrzymywanie się kwaśnego odczynu płytki nazębnej oraz demineralizacji szkliwa. Jeśli decydujemy się podać dziecku posiłek bogaty w cukry zróbmy to w głównym posiłku a nie pomiędzy nimi.
Pora spożywanych produktów też ma znaczenie. Spożywanie produktów i płynów bogatych w cukry przed snem powoduje wzrost ryzyka zachorowania na próchnicę, ponieważ w trakcie snu spada wydzielanie śliny, która jest niezbędna do neutralizacji pH w jamie ustnej. Nie zachowanie przerw pomiędzy spożywanymi posiłkami powoduje stały wzrost kwasowości, która przyczynia się do zmian próchnicowych. Po wieczornej higienie jamy ustnej nie podajemy dziecku soków ani napojów gazowanych. Wskazana jest tylko woda.
Właściwy sposób odżywiania oraz odpowiednio zbilansowana dieta pod kątem energetycznym, białkowym, witamin A, C, D i składników mineralnych – fluoru, wapnia czy fosforu podczas odontogezy (proces rozwoju zębów) zapobiega kariogennemu (próchnicotwórczemu) działaniu składników pokarmowych. Dowiedziono, że ujemny bilans białkowo-energetyczny oraz niedobór żelaza i witaminy A w diecie sprzyja upośledzeniu wydzielania śliny i prowadzi do zaburzeń neutralizacji kwasów.
Po przeprowadzeniu badań epidemiologicznych w różnych grupach wiekowych stwierdzono zbyt dużą podaż soków oraz nadmierną podaż pokarmów niemowlętom. W badaniach ankietowych aż 90% rodziców dzieci do trzeciego roku życia przyznało, że podaje słodycze swoim dzieciom w tym 49% kilka razy w tygodniu. Wśród ulubionych napojów dzieci są soki owocowe. Co dziesiąte z nich pije napoje gazowane a ponad 50% sześciolatków i siedmiolatków pije słodzoną herbatę. Analiza 3- dniowych jadłospisów dzieci od siódmego do dwunastego roku życia wskazała zbyt dużą podaż węglowodanów w diecie. 16% dzieci nie jada drugiego śniadania a prawie połowa z nich poza 4-5 posiłkami spożywa słodycze jako przekąski najczęściej w postaci lizaków, batonów, chipsów.
Właściwie zbilansowana dieta pod kątem energetycznym i odpowiednich składników pokarmowych stanowi podstawę profilaktyki zapobiegania rozwoju próchnicy. Dane epidemiologiczne jasno wskazują na błędy żywieniowe popełniane przez rodziców względem dzieci. Niewielka świadomość pod kątem dietetycznym wpływa negatywnie na prawidłowe nawyki żywieniowe dzieci i młodzieży. W związku z tym istnieje potrzeba uświadamiania kobiet w ciąży, rodziców i młodzieży w gabinetach stomatologicznych
Autorka artykułu: Katarzyna Budnicka
Energiczna, kontaktowa z zawodu dietetyk z powołania ktoś z kim możesz porozmawiać o wszystkim nie tylko merytorycznie ale też o tym co Cię trapi. Ukończyłam studia magisterskie na SGGW w Warszawie.
Jedz wszystko z głową, ale dbaj przy tym o zęby!
Uwielbiam tańczyć, gotować dla bliskich i upominać ich w sklepie przy wyborze produktów spożywczych 😉 Obecna praca daje mi spełnienie w kontaktach z ludźmi, ale również jest wyzwaniem pod kątem wiedzy. Z racji tego, że nudzić się nie lubię zdecydowałam się połączyć swój zawód z wykonywaną pracą, może się uda.